22 december 2022

Warmtebedrijven waren ‘furieus’. Nieuwe investeringen in warmtenetten zouden worden ‘geparkeerd’. Het was ‘onbegrijpelijk’ en ‘zeer zorgelijk’. De Kamerbrief van minister Jetten over de marktordening van collectieve warmte deed eind oktober nogal wat stof opwaaien. Dat de warmte-infrastructuur in de toekomst – kort samengevat – in publiek eigendom zal zijn, leidde tot pittige reacties.

Na twee maanden is het stof een beetje neergedaald. Hoewel er nog weinig details over het nieuwe wetsvoorstel bekend zijn, is de keuze van de minister duidelijk: er moet meer publieke regie in het warmtedomein zijn. Vanuit dat vertrekpunt moeten we nu vooruit kijken. Daarbij staat voor mij voorop dat de warmtetransitie – en daarmee ook de nieuwe warmtewet – uiteindelijk een betaalbare, betrouwbare en duurzame warmteoplossing moet opleveren voor de Nederlandse consument.

Het echte werk begint nu. Hoe gaat het publieke eigenaarschap van de warmte-infrastructuur er precies uitzien? Dat moet goed worden uitgewerkt. De Kamerbrief behoudt ruimte voor private partijen, maar de grenzen van die ruimte zijn nog niet gedefinieerd. De vraag is: kunnen gemeenten met hun kennis en middelen de kar van de warmtetransitie wel trekken? En waar hebben zij hulp nodig? Het ontwerpen, bouwen, exploiteren en onderhouden van een warmtesysteem is complex. Het leunt op tientallen jaren ervaring. Als de volgende stappen worden gezet bij de uitwerking van de nieuwe warmtewet, bieden wij graag onze ervaring en kennis aan.

Ik ga nog een stap verder. Ik wil eigenlijk afstappen van de binaire discussie die nu plaatsvindt. De vraag wie eigenaar moet zijn, is te simpel. ‘Eigenaarschap’ wordt ten onrechte geïdentificeerd met ‘draagvlak’. Eigenlijk kunnen we ons beter afvragen: hoe kunnen we bestaande en nog aan te leggen warmtenetten zo duurzaam, betaalbaar en betrouwbaar mogelijk inrichten in de nabije toekomst? Zonder dat we de snelheid in de transitie verliezen?

Dat laatste weegt zwaar. Terecht is door verschillende critici gewaarschuwd voor tijdverlies. Om dat te voorkomen, vinden wij het belangrijk dat warmtebedrijven, gemeenten en andere betrokkenen samen blijven optrekken. We mogen elkaar niet kwijtraken. Koste wat kost moet worden voorkomen dat de ontwikkelingen rondom de nieuwe warmtewet vertraging opleveren: door discussies, grensgeschillen, capaciteitsproblemen (bij gemeenten), beperkte financieringskracht, en (vooral) door te weinig prikkels voor innovatie. De verantwoordelijkheid hiervoor kan niet alleen bij gemeenten worden neergelegd. Voor de private partijen in de sector ligt hier een belangrijke rol, juist omdat zij de benodigde innovatiekracht kunnen bieden en de transitie verder kunnen helpen, ook in de nieuwe marktordening. 

Tegen de minister zeg ik: kijk verder dan warmte. Houd vooral de integrale energieoplossingen in het oog. De warmtewereld staat niet stil. Met warmte- en koudenetten van de vijfde generatie is het bijvoorbeeld mogelijk om lokale vragers van warmte én koeling aan lokale aanbieders te koppelen. Zo’n energienet heeft een lagere temperatuur dan een klassiek warmtenet. De CO2-uitstoot is zelfs drastisch lager. Elke (lokale) duurzame warmtebron kan erop worden aangesloten. 

In de Merwedekanaalzone, een nieuwe binnenstedelijke wijk in Utrecht, werkt Essent nu al – samen met de gemeente – aan zo’n integraal warmtenet van de vijfde generatie. Het project biedt een kijkje in de toekomst, ook in toekomst van de nieuwe warmtewet. Het laat zien hoe private energiebedrijven, de gemeente en ontwikkelaars samenwerken en zo de warmtetransitie versnellen. Bovendien krijgt innovatie hier alle ruimte. Via ectogrid™ (ons warmtenet van de vijfde generatie, ontwikkeld door ons moederbedrijf E.ON) zorgen we ervoor dat de vraag naar warmte, koude en elektriciteit wordt geoptimaliseerd via een digitale laag (ectocloud™). Een voorbeeld is de uitwisseling van warmte en koude tussen gebouwen, waardoor de totale vraag naar energie kleiner wordt. Efficiënt en kosteneffectief. De vraag hoe je dit soort innovaties optimaal kunt inzetten, is minstens zo relevant als de vraag wie eigenaar moet zijn van de Nederlandse warmtenetten.

Ik ben ervan overtuigd dat zo’n innovatieve aanpak de lokale warmtetransitie echt verder gaat brengen. Willen we dit soort decentrale, lokale netten snel realiseren, dan is het van belang om samenwerkingsvormen met publieke partijen te vinden. En wel zo dat de kennis en kunde van beide partijen optimaal worden ingezet. Zo hoeft publiek eigendom van de ondergrondse infrastructuur niet per definitie te leiden tot inefficiënte systeemaansturing. Zolang je de zeggenschap maar goed verdeelt. En zo kunnen warmtenetten ook appelleren aan wat gemeenten en bewoners écht willen: betrouwbaarheid, een eerlijke prijs, innovatie. 

Daar komt nog iets bij. Klanten eisen tegenwoordig steeds meer geïntegreerde energieoplossingen. Dat zijn totaaloplossingen waarbij naast warmte en koude ook slim wordt ingespeeld op de elektriciteitsbehoefte van het systeem. Door ook andere elektrische oplossingen aan te bieden (zoals opwek met zonnepanelen, laadinfrastructuur of opslag) en te integreren, kunnen we zo’n energiesysteem optimaliseren. Dat komt de verduurzaming en betaalbaarheid ten goede en vermindert de belasting op het elektriciteitssysteem.

Ik zie vooral mogelijkheden en kansen. Laten we daar samen aan werken. We zijn daartoe ook moreel verplicht. Vanuit het perspectief van de consument, én vanuit het oogpunt van duurzaamheid. Want terwijl wij discussiëren, gaat de klimaatverandering door. Elke dag. Een jarenlange politieke discussie is een no go. Zeker gezien de grote nieuwbouw- en verduurzamingsoperatie die Nederland moet uitvoeren.

 

Ik roep de minister op om ons te laten meewerken aan het verhelderen van de kaders van de warmtewetgeving, zodat private en publieke partners in goede samenwerking aan de slag kunnen, gebruikmakend van innovatieve technieken en alle beschikbare kennis. We bieden aan om deel uit te maken van de oplossing. Beste Rob, zorg ervoor dat de nieuwe marktordening wordt gedragen door private partijen met hun innovatiekracht en expertise. Creëer voldoende ruimte zodat ze hun ervaring en slagkracht kunnen blijven inbrengen. Wij zijn daartoe bereid.

 

- Stephan Segbers, COO Essent